Татарстан Республикысе марий калык 7 ноябрьыште шкенжын III погынышкыжо чумырген. Вашлиймаш ты кундемысе калык-влакын келшымаш пӧртыштышт (Озаҥ ола) эртен. Тушто Марий Эл гыч Марий Оньыжа Анатолий Иванов, Мер Каҥаш вуйвер исполкомым вуйлатыше Виктор Иванов, тиде исполкомынак еҥже Эльвира Куклина лийыныт.
Погын тӱҥалтыште Татартанысе онаеҥ-влак Ош Кугу Юмо деч паша лектышым, перкелыкым йодын пелештышт. Вара ты кундемысе марий-влакын калык-тӱвыра автономийыштын гимнжым чылан рӱж мурышт.
Паша годым Татарстанысе марий калыкын автономийыштым вуйлатыше Олег Третьяков шуктен толмо сомылжо, лектышыж дене палдарыш. Тудын ойлымышкыжо ятыр кӱлешан ойым республикын тӱрлӧ районжо гыч толшо чолга еҥ-влак ешарышт.
Татарстан кундемыште 2010 ийысе перепись почеш 18 тӱжематат 849 марий еҥ ила. Республикын 10 районыштыжо да ныл олаште нуно тӱшкан илат. Чылаже 18 школышто тӱрлӧ семын марий йылмым тунемыт. Марий калыкын илыме кажне районыштыжо, олаштыже мер общине-влак улыт, фольклор ансамбль-шамыч чолгалык дене ойыртемалтыт. Теве Набережный Челнаште «Марий сем» ансамбль 1987 ий годсек пашам ышта. Тушко йоча гыч тӱҥалын кугу ийготан марте кумылын коштыт, марий тӱвырам тукым гыч тукымыш шуят. Тысе марий общинат 25 ий ондак шочын.
Мер ушем-влакым Татарстанысе марий-влакын калык-тӱвыра автономийышт иктеш ыштен. Тудо Республикысе калык-влак ассамблейыш пура. Тыгак Озаҥ оласе марий-влакын калык-тӱвыра автономийышт сомылым виктарен шога. 2011 ий годсек республикысе автономий пелен самырык пӧлка пашам ворандара.
Марий Оньыжа Анатолий Ивановлан мутым пуымеке, тудо пӱтынь марий калык дене кылдалтше паша нерген ойлыш да палемдыш: «Эртыше корнынам шарнышаш улына». Садланак Марий Элыште ятыр чолга еҥ-влаклан, марийын историйыштыже кышам кодышо-влаклан шарнымаш оҥам, памятникым почыт. Теве тений калык да верысе администраций полшымо дене Морко район Шеҥше селаште Марий автономий ЦИК-ын икымше председательже Иван Петровлан (шочмыжлан 120 ий темме вашеш) бюстым почыныт. А вес ийын Кугу Ачамланде сарыште сеҥымылан 70 ий темме вашеш кӱслезе, сарзе Павел Тойдемарлан памятникым шындаш палемдыме.
Анатолий Иванов Марий Эл Республикысе Кугыжаныш Погынын Чап Кагазшым чолга марий еҥ Олег Третьяковлан кучыктыш, Таумут дене Татарстанысе калык-влакын келшымаш пӧртыштыштым вуйлатыше Ирек Шариповым, Татарстанысе калык-влакын ассамблейыштын советшым вуйлатыше Николай Владимировым тауштыш. Оньыжан Таумутшым Татарстанысе марий калыкын автономийыштым вуйлатышын алмаштышыже, Озаҥысе тыгаяк автономийым вуйлатыше Людмила Мусихиналан, моло чолга марий Руслан Бушковлан, Эдуард Галиевлан, Валентин Максютовлан пуыш.
А Погын годым Татарстанысе марий калыкын автономийыштым вуйлатышым сайлышт. Тиде сомылым Олег Третьяковланак угыч ӱшанен пуышт. Тудын алмаштышыжлан Людмила Мусихинамак кодышт. Тыгак 17 еҥан пашаче ушемым сайлышт. Шотлышо комиссийымым вуйлатышат ыш вашталт: калык уло кумылын Наталья Кукушкиналан йӱклыш. Тиде самырыкъеҥ — амалкалче, мер пашам вияҥдымаште шийвундо дене полшен шога.
Погынын пашашкыже Одо кундем да элнан моло регионжо гычат ушненыт. Татарстанысе президент аппаратын еҥже Алина Бадрутдинова лийын.
А Погын марий концерт дене мучашлалтын. Марий калыкын илыме кажне гаяк районжо гыч ансамбль-шамыч шке мастарлыкыштым ончыктеныт. Да, тидын дене ме кугешнен кертына, умбакыжат, нимогай нелылыкым ончыде, йылмынам, тӱвыранам аралаш тыршаш улына!
Автор: Лемде ӱдыр.
